Klasifikacije poreza

1. KLASIFIKACIJA POREZA VEZANA ZA PREDMET OPOREZIVANJA

prema tipu predmeta oporezivanja - porezi iz imovine i iz prihoda
OBJEKTNI (REALNI)	SUBJEKTNI (PERSONALNI)
Porezi koji pogađaju prihode/imovinu prema njihovim stvarnim elementima, uopšte ne vodeći računa o poreskog obveznika, niti o njegovoj ukupnoj ekonomskoj snazi (svi porezi koji pogađaju pojedinačne prihode građana - porez na zaradu, prihode od poljoprivrede i šumarstva, prihode od samostalne delatnosti, prihode od kapitala, prihode od nepokretnosti i dr., kao i porezi koji terete pojeine objekte imovine - nepokretnosti)	Porezi koji su povezani za određenu ličnost koja ostvaruje prihod (dohodak), odnosno kojoj pripada imovina. Visina poreske obaveze zavisi od obveznikovih ličnih i porodičnih prilika, kao i od njegove ukupne ekonomske snage (porez na dohodak građana i porez na ukupnu neto imovinu).
prema obuhvatnosti određene poreske situacije - poreze iz imovine, iz prihoa i iz rashoda
ANALITIČKI	SINTETIČKI
Porezi koji pogađaju samo jedan elemenat poreskog događaja - samo jedan objekat obvebujive imovine, samo jedne vrste proizvoda ili usluga, samo jednu vrstu obveznikovih prihoda (porez na prihode od kapitala, porez na zgrade, akciza na duvanse prerađevine i dr).	Porezi koji obuhvataju celinu neke porske situacije - ukupnu imovinu obveznika, njegov celokupan dohodak, ili promet svih proozvoda ili usluga (porez na dohodak građana, porez na ukupnu imovinu, porez na promet).
prema razlici između pojedinih vrsta prihoda koji se oporezivaju
POREZI NA ZARAĐENE PRIHODE  (NEFUNDIRANI)	POREZI NA PRIHODE OD INVESTICIJA(FUNDIRANI)
Porezi koji pogađaju nefundirani prihodi - prihodi ostvareni ličnim radom (zarada, plata i penzija, sporno - prihodi ostvarerni obavljlanjem delatnosti).	Porezi koji pogađaju findirane prihode - prihodi od imovine (kapitala) i to od nepokretnosti, hartija od vrednosti i opreme - renta, dividenda, kamata i zakupnina.

2. KLASIFIKACIJA POREZA VEZANA ZA PORESKOG OBVEZNIKA

prema tome ko konačno snosi poreski teret
POSREDNI/INDIREKTNI (PREVALJIVI)	NEPOSREDNI/DIREKTNI (NEPREVALJIVI)
Porez koji plaća lice koje njegov teret neće konačno snositi - porez koji se može prevaljiti. (akcize, opšti porezi na promet  - PDV, porez na promet u maloprodaji i kumulativni svefazni porez na promet).	Porezi koji plaća lice koje njegov teret konačno snosi - porez koji se ne može prevaljiti na drugo lice (porez na imovinu, porez na prihode/dohodak, porez na upotrebu dobara).

3. KLASIFIKACIJA POREZA VEZANA ZA PORESKU OSNOVICU

prema načinu na koji se utvrđuje poreska osnovica
PRETPOSTAVLJENI - na osnovu proseka koji se sreće kod drugih obveznika koi posluju pod isti ili sličnim uslovima i drugih indicija	FAKTIČKI
Porezi kod kojih se poreska osnovica utvrđuje na osnovu pretpostavke da je poreski obveznik ostvario, odnosnomogao ostvariti prihod određene veličine. A)EX OFFICIO utvređnim porezima - Porezi čiju osnovicu ex officio utvrđuje poreski organ zato što poreski obveznik nije podneo poresku prijavu iako je bio dužan da to učini ili je podneo poresku prijavu sa podacima koje poreski organ drži neverodostojinim. U tim situacijama poreski organ procenjuje prihode obveznika na osnovu podataka iz poslovnih knjiga i evidencija poreskog obveznika, činjeničnog stanja utvrđenog u postupku poreske kontrole, koristeći se tehnikom upoređivanja sa drugim obveznikom iste delatnosti, koji tu delatnost obavlja pod približno jednakim uslovima, procenom na bazi projektovanja podataka i činjenica o prometu ostvarenom u kražem periodu (dnevom ili nedeljnom) na period za koji se utvrđuje porez (godinu dana) i dr. B)Paušalno utvređnim porezima - Porezi čija se osnovica porcenjuje u posebnom postupku, iz razloga što bi utvrđivanje stvarnih prihoda obveznika u nekim slučajevima bilo skoano s ozbiljnim teškoćama, čije bi eventualno otklanjanje izazvalo previsoke troškove (oporezivanje prihoda od samostalne delatnosti i prihoda po osnovu pružanja ugostiteljskih usluga, ako su ispujeni uslovi koje zakon propisuje).	Javni prihod čija se osnovica utvrđuje na osnovu podatak ao stvarno ostvarenim prihodima, odnosno o ostvarenju činjenica koje su relevantne za oporezivanje (godišnji porez na dohodak građana, cedularni porez na prihode od samostalne delatnosti u slučajevima kada oveznik vodi poslovne knjige, cedularni porezi na zarade, kamate, dividende, kao i porez na nasleđe i poklon, porez na imovinu, PDV i dr.).
prema načinu na koji se iskazuje poreska osnovica
AD VALOREM (PO VREDNOSTI)	SPECIFIČNI - kod oporezivanja potrošnje
Porezi kod kojih se poreska osnovica iskazuje u novčannim jedinicama. Poreska obaveza se utvrđuje u određenom procentu od ovakve poreske osnovice.	Porezi kod kojih se poreska osnovica iskazuje u nekim mernim jedinicama (paklica cigareta, kilogram tečnog naftnog gasa, litar benzina i sl.) Poreska obaveza se utvrđuje u apsolutnom iznosu prema mernoj jedinici.

 4. KLASIFIKACIJA POREZA VEZANA ZA  PORESKU STOPU

prema načinu na koji se sprovodi raspodela poreskog tereta
REPARTICIONI	KVOTITETNI
Porezi kod kojih poreska vlast tačno utvrđuje iznos poreskih prihoda koje treba prikupiti. Utvređni iznos poreza raspoređuje se (repartira) na uže političko-teritorijalne jedinice, a poreske vlasti ovih jedinica svoj deo poreza dalje raspoređuju na još uže jedinice. Obveznici iznos svoje poreske obaveze saznaju tek po okončanju postupka reparticije. U repartiicone poreze spadaju samo neposredni, a ne i posredni porezi.	Porezi kod kojih se unapred zna samo visina poreske stope (kvote) koja treba da budde primenjena na određenu porsku osnovicu.

5. KLASIFIKACIJA POREZA VEZANA ZA IZNOS UTVRĐENOG POREZA

prema vezanosti ubranih prihoda za finansiranje određenog javnog rashoda
OPŠTI (NENAMENSKI/NEDESTINIRANI)	NAMENSKI (DESTINIRANI)
Princip neafektacije - prihod od određenog poreza nije vezan za određeni javnirashod, već se svi ovakvi prihodi slivaju u jedinstveni "tank" iz kojeg se sredstva usmeravaju ka konkretnim rashodima.	Princip afektacije - prihod određenog poreza vezani su za određenu namenu, tačno utvrđeni javni rashod (porez na plate i zarade). Mogu biti privremenog i trajnog karaktera.
prema vremenu u kojem se zakon kojim se porez uvodi nalazi na snazi
REDOVNI	VANREDNI
Porezi koji se pojavljuju u poreskom sistemu neke zemlje svake godine i s njima se finansiraju redovni javni rashodi.	Porezi koji se u poreskom sistemu pojavljuju s vremena na vreme, u neredovnim ekonomskim ili političkim prilikama u državi i s njima se finansiraju vanredni javni rashodi, rashodi izazvani nepredviđenim, nepredvidivim događajima (rat, sanacija štetea od velikih elementarnih nepogoda i sl.).
prema učestalosti pojavljivanja poreske obaveze
PERIODIČNI	NEPERIODIČNI
Porezi kod kojih poreski obveznik uzastopno, u većem broju poreskihperioda ima obavezu plaćanja poreza (porez na dohodak građana na zarade, porez na prihode od samostalne delatnosti, na prihode od kapitala, na prihode od zakupnine i na prihode sportista i sportskihstručnjaka, kao i godišnji porez na dohodak građana, doprinosi za obavezno socijlano osiguranje zaposlenih, porez na imovinu, porez na dobit pravnih lica, PDV, porez na upotrebu motornih vozila, porez na premije neživotnih osiguranja i sl.)	Porezi kod kojih se poreska obaveza pojavljuje samo s vremena na vreme (porez na prenos apsolutnih prava, porez na nasleđe i poklon, akcize - osim proizvođaču akciznog proizvoda kome je ta proizvodnja redovna delatnost, porez na dohodak građanana dobitke od igara na sreću, na prihode od osiguranja lica, na prihoe od autorskih prava, prava srodnih autorskom pravu i prava industrijske svojine, na prihode po osnovu ugovora o delu, na kapitalne dobitke i sl.)
prema nadležnosti određene političko-teritorijalne jedinice za uvođenje poreske obaveze
CENTRALNI	LOKALNI
Porezi koji uvodi centralna vlast	Porezi koji uvodi lokalna vlast

 

Korišćena literatura:  

*Poresko pravo, prof. dr Dejan Popović, Beograd 2021.

*Poresko pravo, prof. dr Goran Milošević, prof. dr Mirko Kulić, doc. dr Cvjetana Cvjetković Ivetić